Κάθε δημόσιος οργανισμός στοχεύει στην άμεση ή έμμεση εξυπηρέτηση του πολίτη και στο πλαίσιο της λειτουργίας του αλλάζει και καινοτομεί, συνειδητά ή όχι.
Αυτές οι αλλαγές και καινοτομίες έχουν διαφορετικές πτυχές και στόχους και απαιτούν διαφορετικές προσεγγίσεις. Είναι σημαντικό για τους δημόσιους οργανισμούς να σκέφτονται κάθε φορά γιατί καινοτομούν και εάν χρησιμοποιούν τις απαραίτητες προσεγγίσεις για να επιτύχουν τους στόχους τους.
Ο ΟΟΣΑ έχει δημιουργήσει ένα μοντέλο για το σκοπό αυτό, αναγνωρίζοντας 4 όψεις της καινοτομίας, ως προσέγγιση διαχείρισης χαρτοφυλακίων καινοτομίας.
Οι 4 όψεις της καινοτομίας είναι:
- Καινοτομία προσανατολισμένη στη βελτίωση
- Καινοτομία προσανατολισμένη στο στόχο
- Προσαρμοστική καινοτομία
- Προληπτική καινοτομία
Τι είναι το μοντέλο όψεων καινοτομίας του δημόσιου τομέα;
Το μοντέλο όψεων καινοτομίας του δημόσιου τομέα, το οποίο βοηθά τις κυβερνήσεις να κατανοήσουν καλύτερα και να διαχειριστούν την πολύπλευρη καινοτομία, παρέχει έναν απλό τρόπο διερεύνησης για το ποιες καινοτόμες προσεγγίσεις και μέσα μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι κυβερνήσεις ώστε να ανταποκριθούν στις αναδυόμενες προκλήσεις έγκαιρα. Υπογραμμίζει ότι η καινοτομία είναι στρατηγικό ζήτημα της κυβέρνησης και σκιαγραφεί τον σκοπό πίσω από την καινοτομία, είτε είναι η ενίσχυση των τρεχουσών πρακτικών και η προετοιμασία για μελλοντικούς κινδύνους, είτε η προσαρμογή στις ανάγκες των πολιτών επί τόπου.
Το Innovation Facet model λοιπόν, διερευνά ερωτήματα όπως: Ποιοι τύποι καινοτομίας στον δημόσιο τομέα υπάρχουν; Πώς δημιουργούνται καινοτόμες ιδέες στο δημόσιο τομέα και χρειάζονται διαφορετικές προσεγγίσεις για την καθοδήγηση διαφόρων τύπων καινοτομίας; Ποιες μέθοδοι χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη των επενδύσεων σε καινοτόμα έργα; Ποια ικανότητα και πόροι απαιτούνται για να καινοτομήσει ο δημόσιος τομέας;
Οι τέσσερις όψεις της καινοτομίας
Τέσσερις όψεις καινοτομίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διερεύνηση του σκοπού και της στόχευσης των δραστηριοτήτων καινοτομίας καθώς και για το πώς λειτουργούν στην πράξη.
Καινοτομία προσανατολισμένη στη βελτίωση. Σημαίνει βελτίωση του τρόπου με τον οποίο γίνονται τα πράγματα επί του παρόντος. Επιτυγχάνει αποτελεσματικότητα και απτά αποτελέσματα και βασίζεται σε υπάρχουσες δομές. Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν αυτό το είδος καινοτομίας όταν ψηφιοποιούν υπηρεσίες ή χρειάζεται να κάνουν περισσότερα με λιγότερα. Ένα παράδειγμα αυτού του τύπου καινοτομίας είναι η χρήση συμπεριφορικών πληροφοριών για τη βελτίωση του ποσοστού συμμόρφωσης με εφάπαξ πληρωμές.
Καινοτομία προσανατολισμένη στο στόχο. Με γνώμονα το στόχο παρέχει ένα μοντέλο πολιτικής συνεργασίας για την αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις σήμερα. Για παράδειγμα, ο καθορισμός ενός στόχου για τη δραματική μείωση των εκπομπών θερμοκηπίου μέσα σε μια δεκαετία είναι μια προσέγγιση προσανατολισμένη στο ρόλο της καινοτομίας.
Προσαρμοστική καινοτομία. Δοκιμάζει νέες προσεγγίσεις ως απάντηση σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον λειτουργίας, όπως κρίσεις ή μεταβαλλόμενες προσδοκίες των πολιτών. Η προσαρμοστική καινοτομία βασίζεται σε συνεργασίες, πειραματισμούς και μηχανισμούς ανατροφοδότησης. Οι κυβερνήσεις που συν-σχεδίασαν νέες κοινοτικές απαντήσεις σε αναδυόμενες προκλήσεις, όπως η πανδημία COVID-19, είναι μια περίπτωση προσαρμοστικής καινοτομίας.
Προληπτική καινοτομία. Διερευνά και εμπλέκεται με αναδυόμενα ζητήματα που ενδέχεται να διαμορφώσουν μελλοντικές προτεραιότητες και μελλοντικές δεσμεύσεις (π.χ. διεξαγωγή πειραμάτων για τη διερεύνηση του μέλλοντος της εργασίας).
Χαρτοφυλάκια Καινοτομίας
Μια νέα έκθεση/μελέτη του ΟΟΣΑ εισάγει την έννοια της προσέγγισης χαρτοφυλακίου στην καινοτομία ως ένα “πακέτο” διαχείρισης που περιλαμβάνει επένδυση, προώθηση και αξιοποίηση ενός κατάλληλα διαφοροποιημένου φάσματος καινοτόμων δραστηριοτήτων. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει να αντισταθμιστούν οι κίνδυνοι ότι ορισμένες καινοτόμες απαντήσεις δεν θα λειτουργήσουν, ή η καινοτομία θα είναι «ακατάλληλη». Η έκθεση περιγράφει τρόπους, με τους οποίους αυτό μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά σε οργανωτικό περιβάλλον για να διασφαλιστεί ότι οι προσπάθειες καινοτομίας επιτυγχάνουν τους επιδιωκόμενους στόχους τους. Ακόμη, επεξηγεί παραδείγματα για το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οργανισμούς του δημόσιου τομέα για να αποκομίσουν ποικίλα οφέλη, όπως:
- αποφυγή κατακερματισμού καινοτομίας και λύσεις ενός σημείου
- αντιμετώπιση της αποστροφής κινδύνου και μάθηση σε επίπεδο χαρτοφυλακίου
- εντοπισμό συνεργιών μεταξύ έργων και δραστηριοτήτων
- δημιουργία αλυσίδων αξίας μεταξύ έργων και προγραμμάτων
- δραστηριότητες που συνδέονται με πολύπλοκες μεταρρυθμίσεις
Τα χαρτοφυλάκια καινοτομίας μπορούν να υποστηρίξουν τον προγραμματισμό σε όλα τα οικοσυστήματα και να παρέχουν τακτικούς ελέγχους για την αποφυγή κλειδώματος σε στατικές λύσεις– απαραίτητο για την αντιμετώπιση των σημερινών «πονηρών» προβλημάτων. Οικοδομούν επίσης συνέργειες μεταξύ δράσεων καινοτομίας, καθώς αλλαγές όπως, ο πράσινος μετασχηματισμός, η γήρανση του πληθυσμού και οι ψηφιακές κοινωνίες, απαιτούν συστημικές προσεγγίσεις, προσανατολισμό αποστολής και πρόβλεψη και προσαρμογή στην αλλαγή σε πραγματικό χρόνο.
Στην Ελλάδα, μια νέα πρωτοβουλία που συντονίζεται από την ΕΔΥΤΕ, ο Κόμβος Ψηφιακής Καινοτομίας GR digiGOV-innoHUB στοχεύει στην υιοθέτηση αυτών των μεθόδων για τη δημιουργία μιας νέας γενιάς υπηρεσιών του Δημοσίου και της Αυτοδιοίκησης προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, αξιοποιώντας τις προηγμένες Ψηφιακές Τεχνολογίες (AI, Blockchain, IoT, mobile Internet, Cloud & High Performance Computing, 5G κτλ.) και προωθώντας την ανοικτότητα στις Προδιαγραφές, στα Δεδομένα, στο Λογισμικό και γενικότερα στη Γνώση και στην Τεχνολογία.
Ο κόμβος θα λειτουργήσει ως επιταχυντής (accelerator) του ψηφιακού μετασχηματισμού, για τη βελτίωση των διαθέσιμων ψηφιακών υπηρεσιών (που περιέχονται στο gov.gr, mitos.gov.gr κ.α), ενώ παράλληλα θα είναι ένας χώρος πειραματισμού και δοκιμών, ώστε να αναπτυχθούν ή να δοκιμαστούν λύσεις με φειδωλή αρχική επένδυση (test before invest) πριν προωθηθούν για περαιτέρω αξιοποίηση (scale-up).
